انسان در حالت احتضار و اواخر حضورش در دنیا بین دنیا و برزخ قرار دارد و اصطلاحا گفته می شود یک پایش در دنیا و پای دیگر در آخرت است.

سوال:
قبل از مرگ چه حالاتی برای انسان رخ می دهد و چه صحنه هایی را انسان مشاهده می کند؟
پاسخ :
انسان در حالت احتضار و اواخر حضورش در دنیا بین دنیا و برزخ قرار دارد و اصطلاحا گفته می شود یک پایش در دنیا و پای دیگر در آخرت است. انسان گاهی به دنیا می آید و گاهی به برزخ می رود ، گاهی بیهوش می شود و به آن عالم اشراف پیدا می کند و گاهی به هوش هست و به این عالم اشراف دارد در این تغییرحالت ها، مسایلی اتفاق می افتد که به بعضی از آنها اشاره می شود .
نکته دیگر آنکه بخش قابل توجهی از محدودیت هایی که در عالم ماده هست در عالم برزخ وجود ندارد مثلاً در دنیا محدودیت زمانی ومکانی هست. از نظر حواس چیزی قابل ادراک ما هست که جسم باشد و مکان داشته باشد.

انسان ها در هنگام مرگ بعضی چیزها مثل شیطان و فرشتگان برایش متمثل می شود. حال کسی که سکته می کند وضعیتش چگونه است آیا او هم این شرایط برایش پیش می آید؟ و آیا در آن لحظه روح از بدن خارج می شود؟ با توجه به اینکه مرگ دریک ثانیه اتفاق می افتد آیا تمام این صحنه هایی که گفته می شود ممکن است اتفاق بیفتد؟

فرآوری: دکتر جعفری - بخش اعتقادات شیعه تبیان

مقررات عالم برزخ با مقررات دنیا فرق می کند. در دنیا هر حادثه ای، هر فعلی و هر حرکتی زمانمند است. بدون زمان اصلاً امکان تصورش هم نیست. در برزخ هم همین طورهست. موقعی که انسان خواب می بینید آن میزان که در خواب، زمان تلف می کند گاهی فکر می کند ساعت ها وقت در خواب تلف شده اما وقتی بلند می شود می بیند کل زمانی که خواب دیده یک ساعت هم نبوده. ولی آنچه که در عالم رویا دیده خیلی طولانی تر از زمانی است که خوابیده. یک ساعت بیش خوابیده الان از خواب بیدار شده اما رویاها و صحنه هایی که دیده شاید گاهی روزها وقت لازم دارد تا دیده شود. 

از این چنین برداشت می شود که مقررات عالم برزخ با مقررات دنیا فرق می کند. در دنیا اگر بخواهید کسی را ببینید وقت می خواهد اما در عالم برزخ چنین نیست . انسان در یک ثانیه ملک الموت را می بیند البته یک ثانیه هم لازم نیست زیرا در آنجا اصلاً زمان لازم نیست .  

در بعضی از نقل ها داریم  انسان تمام فراز و نشیب های عمرش را آن لحظه می بیند .  فیلم 70 سال عمرش را تماماً می بیند. اگر بخواهد در بیداری این فیلم را ببیند چقدر زمان لازم دارد؟  

اما همه این 70 سال را هنگام احتضار می بیند از فرازهای روحانی و نورانیش شدیداً غرق لذت می شود لذتی که قابل تصور و توصیف نیست. از  فرازهای ظلمانی و تاریکش شدیداً ناراحت می شود. همه این ناراحتی ها،  عذاب ها و لذت ها در حالت احتضاراست که ممکن است یک ثانیه یا کمتر از یک ثانیه باشد یعنی در کمتر از یک ثانیه فیلم 70 ساله را می بیند. اینکه گفته می شود شیطان لحظه احتضار می آید  برای این است که ایمان انسان را بدزد اما واقعیت این است که انسان در هنگام مرگ اهل بیت را مشاهده می کند. مومن چهارده معصوم را می بیند. 

حقیقت دیگر این است  که در  ابتدا اموال انسان متمثل می شود. 

آرزوهای طولانی به مرور زمان مرگ و یاد آن را از زندگی انسان خارج می کند و وقتی انسان مرگ را فراموش کرد، گناه کردن آسان خواهد شد و ابایی از گناه کردن نخواهد داشت. یاد مرگ و قبر انسان را راغب به سمت خیرات می کند و آرزوهای بلند توان انسان را برای انجام کار خیر می گیرد.

فرآوری: زهرا اجلال- بخش قرآن تبیان  

هواپرستی مرز ندارد

در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:اِنّ اَخْوَفَ ما اخافُ علیکم اتّباعُ الهوی و طولُ الأمل(کنز العمال ، ج 3 ، ص 490 ، ح 7553) ؛ بر امت خویش بیش از هر چیز از هوس و آرزوی دراز بیم دارم.

این موضوع در نهج البلاغه نیز با کمی تفاوت آمده است. اولین مطلب در حدیث این است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: ترس من این است که شما در زندگی به جای خداپرستی، هواپرست شوید یعنی پیرو هوی و هوس شوید. "هوی" در لغت عرب به معنای میل است .

انسان باید میل به خدا داشته باشد و خدا را عبادت کند؛ اما شیطان و هوای نفس به تدریج و گام به گام، انسان را به جایی می رسانند که معبودش هوای نفس و شیطان می شود.

قلب انسان باید عرش الهی باشد و اگر بتکده هوا و هوس  شود به مرور زمان به جای پیروی از خرد و عقل که اطاعت از خداوند است؛ تابع تمایلات نفسش می شود؛ این روند تا جایی در مسیر باطل پیشروی می کند که صدای فرمان های عقلش را نمی شود و تسلیم محض هوس می شود.

شیطان کارش همین است. روی هر آنچه گنداب و تعفن است، روکش قرمز و سبز و آبی می کشد و با هزار ادا و اصول، آدمی را دعوت به ضیافت گناه می کند..

نور حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در سوره ی بلد، هم به صورت ظاهری درخشش دارد و هم به صورت باطنی؛ یعنی هم در تفسیر ظاهری این آیات می توان امام حسین علیه السلام را مصداق بارزی برای برخی آیات معرفی کرد و هم در تفسیر باطنی آیات که لایمسهُ الا المُطهرون؛ دست کسی جز پاکیزگان بدان نرسد می توان حضور پرنور حضرت را درک و مشاهده کرد.

5. منظور از والد، امام علی علیه  السلام و منظور از ولد، امام حسن و امام حسین و سایر امامان علیهم السلام هستند. در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است: «در این سخن خداوند «سوگند به والد و ولد » والد، علی بن ابیطالب است و ولد، حسن و حسین علیهم  السلام.» و در روایتی دیگر از ایشان نقل شده است: «قسم به والد و ولد، یعنی علی و امامانی که از او متولد شده  اند.»(2)

كلمة شفاعت در لغت به معنای جفت شدن و كنار هم قرار گرفتن دو چیز است.[1] در اصطلاح كلامی نیز شفاعت به معنای وساطت اولیا و برگزیدگان الهی، برای رساندن بندگان به فیض رحمت و مغفرت الهی و دستگیری و نجات آنان است.[2]

شهید مطهری می گوید: شفاعت اقسامی دارد كه برخی از آنها نادرست و ظالمانه است و در دستگاه الهی وجود ندارد ولی برخی، صحیح و عادلانه است و وجود دارد. نوع نادرست شفاعت كه به دلایل عقلی و نقلی مردود شناخته شده است این است كه گناهكار بتواند وسیله ای برانگیزد و به توسط آن از نفوذ حكم الهی جلوگیری كند، درست همان طوری كه در پارتی بازی های اجتماعات منحطّ بشری تحقق دارد. اما شفاعت صحیح كه تأیید كنندة قانون و حافظ نظام است و آیات و روایات زیادی از طریق شیعه و سنی وجود آن را اثبات می كند بر دو گونه است:

1. شفاعت «رهبری» یا شفاعت «عمل».

2. شفاعت «مغفرت» یا شفاعت «فضل».

شفاعت رهبری، شفاعتی است كه شامل نجات از عذاب و نیل به حسنات و حتی بالا رفتن درجات می باشد.

شفاعت مغرفت، شفاعتی است كه تأثیر در از بین بردن عذاب و در مغفرت گناهان است و حداكثر ممكن است سبب وصول به حسنات و ثواب ها هم بشود، ولی بالا برندة درجة شخص نخواهد بود، و رسول اكرم ـصلّی الله علیه و آله ـ دربارة این قسم از شفاعت فرمود: «من شفاعتم را برای گناهكارانی از امتم كه مرتكب گناه كبیره شده اند ذخیره كرده ام، اما نیكوكاران مورد مۆاخذه قرار نمی گیرند.»[3]

---

اگر والدین که الگوهای عملی برای کودکان و نوجوانان هستند، برای نماز، اهمیت ویژه‌ای قائل شوند و در این اندیشه، پایدار و ثابت‌قدم بمانند، فرزندان ایشان نیز به سوی نماز، گرایش پیدا می‌کنند.

---

شروع نماز در سنین کودکی، سبب می‌شود که کودک، این صفت حسنه را به‌صورت عادتی معمول و سازنده در جسم و روان خود، ملکه کند و جزو برنامه‌های همیشگی زندگی خود، قرار دهد و درنتیجه از همه فواید نماز، در بعد سلامت روانی در آینده برخوردار شود. به‌علاوه، با شروع نماز در دوران کودکی، مفاهیمی مثل خدا و مذهب و دستوراتی مثل تعالیم اسلامی، چنان در ذهن پذیرنده و شفاف کودک که هنوز سنگینی و تیرگی گناهان، ظرفیت‌های فکری و مغزی او را آلوده نکرده است، جای می‌گیرد که امکان شک و تردید در این زمینه برای او در آینده بسیار کاهش می‌یابد.

جدای از فراگیری اعمال ظاهری نماز، کودک باید بداند که در ورای این اعمال، چه اعتقاد و احساسی نهفته است و چه چیزی موجب می‌شود که مسلمانان، هر روز 5 بار به سوی کعبه، حرکاتی را انجام دهند که ممکن است در نظر او بی‌معنی جلوه کند. این مقصود را باید با آموزش‌های ساده و توضیح مفهوم تشکر و سپاس‌گزاری و کاربرد آن برای کودکان مشخص کرد (باهنر، 1388: 263).

برخی از افراد، نماز کودکان را نوعی سرگرمی می‌دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می‌شمارند. حال آنکه چنین نیست و قطعاً عبادت در کودکی نیز حسناتی به همراه دارد. خوب است بدانیم که واجبات بزرگ‌سالان و اعمال مستحبی آنان، برای کودکان مستحب است و گناهان آن‌ها برای کودکان مکروه است و مباحات برای هر دو مباح به حساب می‌آید (ایمانی، 1382: 10 تا 17).

اگر والدین که الگوهای عملی برای کودکان و نوجوانان هستند، برای نماز، اهمیت ویژه‌ای قائل شوند و در این اندیشه، پایدار و ثابت‌قدم بمانند، فرزندان ایشان نیز به سوی نماز، گرایش پیدا می‌کنند و به آن رو می‌آورند. وقتی کودک از همان آغاز کودکی خویش، بارها و بارها مشاهده کند که پدر و مادر مهربان و دلسوز و محبوب او در خانه، سفر، گردش، میهمانی، کار و در هر وضعیتی به ندای اذان و اقامه نماز، بیش از هر چیز دیگر اهمیت می‌دهند و بزرگ‌ترین رسالت خود را به هنگام اذان، تحت هر شرایطی، نمازخواندن و سخن گفتن با خدا می‌دانند، بدون تردید، نگرش و روش برداشت آن‌ها از نماز نیز چنین خواهد بود (بافکار، 1386: 56).

برای چند لحظه با خودم خلوت کردم و گفتم: من که امروز برای تفریح اومدم کوه ، باید از این کوه با این عظمت درسی بگیرم و اون را در دفتر خاطراتم برای همیشه ثبت کنم! وَلَا یَأْتَلِ أُوْلُوا الْفَضْلِ مِنكُمْ وَالسَّعَةِ أَن یُۆْتُوا أُوْلِی الْقُرْبَى وَالْمَسَاكِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ و سرمایه‏داران و فراخ‏دولتان شما نباید از دادنِ [مال‏] به خویشاوندان و تهیدستان و مهاجران راه خدا دریغ ورزند، و باید عفو كنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید كه خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزنده مهربان است. جاتون خالی این هفته با دوستان رفته بودیم کوه! سعی کردیم تا جایی که می تونیم خودمون را به بالاترین نقطه ی کوه برسانیم. نکته ی جالب این بود که هر چه بالاتر می رفتیم، حرف یا داد می زدیم انعکاس و پژواک صدایمان بیشتر شده و با شدت بیشتری به ما اصابت می شد!